Антыфэйк / фактчэк

28 верасня 2023

Фэйкі тыдня: 16-гадовым украінцам пагражае прызыў, а рэпутацыі Расеі — нічога

А таксама — выкрыццё стаўленіка Сораса ў Арменіі і дапамога непісьменным дзецям Заходняй Беларусі. Топ-5 фэйкаў тыдня ад каманды Weekly Top Fake.

Аўтары:
Рэдактары:

Фэйк №1: Санкцыі не ўплываюць на рэйтынгі Расеі

Дата фэйка: 19.09.2023 

За паўтара года вайны ЕЗ прыняў 11 пакетаў санкцый супраць Расеі. Пра пачатак падрыхтоўкі 12-га 18 верасня паведаміла агенцтва Bloomberg. На наступны дзень тэлеграм-канал Berezina апублікаваў пост, што на стаўленне да Расеі абмежаванні не ўплываюць. 

«Час расстаўляе ўсё па сваіх месцах. Свежыя сацапытанні паказваюць, што Расею ізаляваць не ўдалося.

У рэйтынгу самых уплывовых краін планеты Расея насуперак санкцыйнаму ціску і спробам адмяніць рускую культуру апынулася на трэцім месцы. 

Апытанне праводзілася па замове Us News & World Report. Апытвалі больш за 17 тысяч чалавек з усяго свету, ацэньваліся 87 краін, быў вызначаны пералік параметраў з 73 пунктаў», — гаворыцца ў посце. 

На самай справе «рэйтынг самых уплывовых краін», пра які піша Berezina, — гэта адзін з 10-ці падрэйтынгаў, па якіх выводзіцца рэйтынг лепшых краін свету (Best Countries rankings). У гэтым падрэйтынгу пад назвай «Улада» Расея сапраўды застаецца на 3 месцы пасля ЗША і Кітая, бо большасць апытаных па ўсім свеце працягваюць лічыць Расею палітычна ўплывовай краінай з моцнай арміяй. 

Па астатніх дзевяці параметрах пазіцыі Расеі нашмат горшыя. Па культурным уплыве, напрыклад, яна на 38 месцы з 87-мі. Па якасці жыцця — на 51-м. Па прывабнасці для падарожжаў — на 79-м. А па адкрытасці для бізнесу — на апошнім. У агульным рэйтынгу лепшых краін свету Расея на 37 месцы, тады як у 2021 годзе, да вайны, была на 24-м.

Фэйк №2: У Заходняй Беларусі дзецям забаранялі вучыцца

Дата фэйка: 15.09.2023 

У Беларусі 17 верасня адзначылі Дзень народнага адзінства. У гэты дзень у 1939 годзе Савецкі Саюз напаў на Польшчу, у выніку чаго да БССР далучылі Заходнюю Беларусь. Напярэдадні гэтай даты, 15 верасня, першы сакратар Цэнтральнага камітэту БРСМ Аляксандр Лук'янаў у перадачы  «Азаронак. Наўпрост» распавёў, што ў заходніх абласцях Беларусі да прыходу савецкай улады была татальная непісьменнасць. 

«Працэс апалячвання ішоў і ў рэлігіі, працэс апалячвання ішоў і ў адукацыі. Бо дзеткам забаранялі вучыцца. Толькі кожны трэці ці чацвёрты мог атрымаць адукацыю — і тое не на роднай мове, беларускай або расейскай, а толькі на польскай», — заявіў Лук'янаў.

Польскія гісторыкі сапраўды прыводзяць дадзеныя, што ў 1921 годзе, адразу пасля пераходу гэтых зямель ад бальшавікоў Польшчы, на тэрыторыі Усходніх Крэсаў (польск. Kresy Wschodnie, ад польскага слова «крэс» — мяжа, канец, край) вучылася толькі кожнае трэцяе дзіця. Аднак за міжваенныя гады сітуацыя змянілася. 

Паводле звестак малога статыстычнага зборніка 1939 года, у Беластоцкім, Навагрудскім і Палескім ваяводствах, землі якіх пасля адышлі БССР, узровень ахопу школьнай адукацыяй складаў каля 80%. Хоць працэсы апалячвання сапраўды ішлі — беларусы практычна не маглі вучыцца на беларускай мове. 

Фэйк №3: Ва Украіне плануюць прызываць у войска 16-гадовых падлеткаў

Дата фэйка: 18.09.2023 

Новы міністр абароны Украіны мае намер знізіць прызыўны ўзрост да 16 гадоў, паведаміла 18 верасня ў перадачы «Наш час» на тэлеканале АНТ вядоўца Анжаліка Аверкава. 

«Свежы міністр абароны Рустэм Умераў адкрыта намякнуў Вярхоўнай Радзе, што тая павінна прыняць закон, каб ужо з 16 гадоў адпраўляць падлеткаў у войска. Чытай — на фронт», — заявіла Аверкава. 

Рустэм Умераў выступіў перад украінскім парламентам 16 верасня, у дзень свайго прызначэння на пасаду кіраўніка Міністэрства абароны Украіны. У стэнаграме яго выступу прапановы прызываць у войска 16-гадовых няма.

Пра гэта паведамлялі толькі расейскія медыі са спасылкай на неназваныя тэлеграм-каналы. Такую навіну сапраўды апублікаваў тэлеграм-канал «Жывы эфір» — са спасылкай на цытату міністра, нібыта размешчаную агенцтвам УНІАН.

Агенцтва УНІАН на запыт журналістаў Weekly top fake адказала, што такую інфармацыю не публікавала. 

Фэйк №4: Арменія ніколі не ўдзельнічала ў вучэннях АДКБ

Дата фэйка: 17.09.2023

Арменія адмовілася ад правядзення вучэнняў АДКБ, а 11-20 верасня правяла супольныя вайсковыя вучэнні з ЗША. Абмяркоўваючы гэтыя навіны, вайсковы эксперт Юрый Дудкін заявіў, што армянскае кіраўніцтва падпарадкоўваецца Дзярждэпу і Сорасу ды заўсёды ігнаравала вучэнні сіл АДКБ:

«Дарэчы, Арменія, якая ўваходзіць у АДКБ, ніколі не ўдзельнічала ў сумесных ваенных вучэннях АДКБ. Гэта таксама шмат пра што кажа», — распавёў Дудкін у перадачы «САСС упаўнаважаны заявіць» на СТБ 17 верасня.

У рэчаіснасці Арменія ўдзельнічала ў вучэннях АДКБ амаль штогод.

У 2015 годзе на тэрыторыі Арменіі прайшлі вучэнні з міратворчымі сіламі АДКБ.

У 2016 годзе на тэрыторыі Арменіі сілы АДКБ адпрацоўвалі спыненне тэрарыстычных пагроз і ліквідацыю ўзброеных бандфармаванняў. 

У 2017 годзе на тэрыторыі Арменіі прайшло сумеснае вучэнне «Узаемадзеянне-2017» армянскіх і расейскіх войскаў.

У 2019 годзе армянскія вайскоўцы ўзялі ўдзел у вучэннях «Непарушнае братэрства».

У 2020 годзе Арменія прапусціла вучэнні, якія праходзілі ў Беларусі, праз сітуацыю ў Карабаху. Але ўжо ў 2021 годзе правяла вучэнні «Гром» на сваёй тэрыторыі.

Фэйк №5: Прэм'ер-міністр Арменіі — стаўленік Сораса

Дата фэйка: 20.09.2023 

Тэлеграм-канал «ЖС прэміум» 20 верасня размясціў сумесную фатаграфію прэм'ер-міністра Арменіі Нікола Пашыняна з амерыканскім мільярдэрам-філантропам Джорджам Сорасам.

«Нікол,  “ты памятаеш, як усё пачыналася”?

Безбароды на здымку — спонсар “каляровых” рэвалюцый, майданаў і “вызваленчых” войнаў. 

І, дарэчы, кіраўнік Азербайджану Аліеў, праз месяц пасля правалу дзяржаўнага перавароту ў Беларусі, назваў прэм'ер-міністра Арменіі Пашыняна стаўленікам амерыканскага мільярдэра Сораса: “Сёння ў Арменіі існуе рэжым Сораса. Пераварот, які не атрымаўся ў Беларусі, атрымаўся ў Ерэване. Кіраўнік Арменіі — стаўленік Сораса”.

“І не сябар, і не вораг, а так…”. Стаўленік», — гаворыцца ў пасце (арфаграфія і пунктуацыя аўтара захаваныя).

Каманда Weekly Top Fake знайшла арыгінал гэтага здымку — на ім Сорас сфатаграфаваны з прэм'ер-міністрам Паўночнай Македоніі Заранам Заевым у кулуарах Сусветнага эканамічнага форуму ў Давосе ў 2019 годзе.

Ільхам Аліеў таксама сустракаўся з Сорасам — неаднаразова. Сумеснае фота з іх афіцыйнай сустрэчы ў 2007 годзе апублікавана на сайце Дзяржаўнага інфармацыйнага агенцтва «Азертадж». Фотаздымкі з сустрэчы ў 2015-м — на афіцыйным сайце прэзідэнта Азербайджану.

Выключная адказнасць за любы кантэнт, які падтрымліваецца Еўрапейскім фондам медыя і інфармацыі, ляжыць на аўтары(ах), і ён не абавязкова адлюстроўвае пазіцыі EMIF і Партнёраў Фонду, Фонду Калуста Гульбенкяна і Інстытуту Еўрапейскага ўніверсітэту.