Антыфэйк / фактчэк

14 студзеня 2023

Украінскія школьнікі вывучаюць баявік пра Зяленскага, а французы перапрадаюць калядныя падарункі праз інфляцыю. Выкрыццё фэйкаў ад «Лукавых навін»

Каманда "Лукавых навінаў" выкрывае фэйкавыя навіны.

Аўтары:
Рэдактары:

Фэйк №1. Украінскім школьнікам для пазакласнага чытання задалі баявік пра Зяленскага

Дата з'яўлення фэйка: 21.12.2022
Украінскім дзецям задалі на вакацыі прачытаць кнігу-баявік пра прэзідэнта Украіны Уладзіміра Зяленскага. Пра гэта напісалі прарасейскія тэлеграм-каналы 21 снежня 2022 года і нават апублікавалі відэа, дзе бачная яе вокладка. 

«Ва Украіне дзецям на вакацыі для пазакласнага чытання выдалі кніжку пра Зяленскага, які падарожнічае ў часе, прыходзіць на дапамогу УПА і змагаецца са Сталіным, — пішуць аўтары канала пад відэа. — Чакаем "Зяленскі на месяцы" і "Зяленскі — вось хто сапраўдны чалавек-павук"».

У інтэрнэце такая кніга нідзе не згадваецца акрамя прарасейскіх рэсурсаў. Выдавецтва «Украінская фантастыка», якое пазначана на вокладцы, не існуе.

Каманда «Лукавых навін» звярнулася ў Міністэрства адукацыі і навукі Украіны па каментар з нагоды дадання кнігі ў пазакласную праграму школьнікаў. Яно адказала коратка: «Вітаем! Поўнае трызненне. Нават каментаваць такое не лічым мэтазгодным».

Фэйк №2. Байдэн прыйшоў на сустрэчу з Зяленскім у гальштуку колераў георгіеўскай стужкі

Дата з'яўлення фэйка: 21.12.2022
Прэзідэнт ЗША Джо Байдэн на сустрэчу з прэзідэнтам Украіны Уладзімірам Зяленскім надзеў гальштук. Пракрамлёўскі журналіст Канстанцін Прыдыбайла ўбачыў у ім падабенства з чорна-аранжавай георгіеўскай стужкай і напісаў пра гэта пост 21 снежня 2022 года ў сябе ў тэлеграм-канале. 

Верагодна, у прылады, на якой журналіст глядзеў фатаграфію, не настроена колераперадача экрана. На самай справе гальштук у Байдэна ў сіне-жоўтую палоску — гэта колеры ўкраінскага сцяга. 

Фэйк №3. Ва Украіне прадаюць талеркі з выявай галодных расейскіх дзяцей

Дата з'яўлення фэйка: 21.12.2022
Расейскія праўладныя тэлеграм-каналы апублікавалі скрыншоты з інстаграма з фотаздымкамі талерак з выявай галодных расейскіх дзяцей. Прадавалі іх нібыта ўкраінец ці ўкраінка, а грошы збіраліся перадаць УСУ.

«НедаМайстарка з Кіева нафантазіравала талеркі з выявай галодных рускіх дзяцей на фоне Крамля. Абяцае частку сродкаў адпраўляць на кулі для рускіх. Ох, фантазёры...» — зрабілі подпіс пад скрыншотамі аўтары тэлеграм-канала «Горш і не скажаш». 

Каманда «Лукавых навін» праверыла і не выявіла такога акаўнта ў інстаграме — ён не існуе.

Фэйк №4. Бюджэт ЗША на сельскую гаспадарку і ахову здароўя меншы, чым на дапамогу Украіне

Дата з'яўлення фэйка: 14.12.2022
ЗША вылучае менш бюджэтных сродкаў на развіццё ўласнай аховы здароўя і сельскай гаспадаркі, чым на дапамогу Украіне, сцвярджаюць аўтары праўладнага тэлеграм-канала «Невальфовіч». 

«Сумы ў млрд долараў. Стаўкі на коне, мабыць, значна вышэй? Але ці спадабаецца гэтая сітуацыя амерыканцам, якія прывыклі атрымліваць усё і адразу...» — гаворыцца ў допісе за 14 снежня 2022 года. 

Перад Новым годам прэзідэнт ЗША Джо Байдэн падпісаў бюджэт краіны на 2023 год. Яго памер — $1,7 трлн. Прыкладна $45 млрд плануюць выдзеліць на дапамогу Украіне і краінам NATO. Гэта значыць, што аб'ёмы вайсковай дапамогі Кіеву захаваюцца прыкладна на ўзроўні 2022 года. 

Бюджэт, выдзелены на ахову здароўя склаў $2,7 трлн, на сельскую гаспадарку — $431 млрд. Гэта значна больш сумы дапамогі Украіне.

Фэйк №5. Футбольная асацыяцыя Катара заклікала Украіну выйсці з ФІФА, калі ім нешта не падабаецца

Дата з'яўлення фэйка: 19.12.2022
Еўрапейская федэрацыя глуханямога футбола пасля блакавання ФІФА відэазвароту прэзідэнта Украіны напярэдадні фіналу чэмпіянату свету ў футболе ў Катары запрасіла яго выступіць перад яе спартоўцамі. Пра гэта 19 снежня 2022 года напісаў тэлеграм-канал «ЖС Premium». 

Аўтары апублікавалі пост нібыта ад падпісчыка, які ўбачыў у інстаграме таргетаваную рэкламу.

«Сёння ў інсце высвяцілася дзіўная таргет-рэклама. Падумаў зноў Зяленскі просіць у кагосьці грошай, а потым учытаўся і аказваецца гэта яго троліць Еўрапейская федэрацыя глуханямога футбола», — напісаў нібыта карыстальнік сацсеткі (арфаграфія і пунктуацыя аўтара захаваныя).

«Паважаны Уладзімір Зяленскі! Наша арганізацыя глыбока занепакоеная тым, што вам не дазволілі выступіць з прамовай перад фіналам чэмпіянату свету ў Катары. Мы не ФІФА, і мы разумеем, як важна быць пачутымі адзін адным, таму мы запрашаем вас далучыцца да нас у якасці дакладчыка. Мы б з задавальненнем паслухалі, што вы хочаце сказаць», — напісана на скрыншоце з рэкламай.

Аўтары праўладнага беларускага тэлеграм-канала «Жыве ж Беларусь!» заявілі, што Футбольная асацыяцыя Катара заклікала Украіну зусім выйсці з ФІФА, калі ім «нешта не падабаецца». 

«Вал прэтэнзіяў да Катару рушыў услед адразу пасля таго, як Зяленскі захацеў выступіць перад фіналам чэмпіянату свету і заканамерна атрымаў адмову.

Але на запыт Зяленскага адгукнулася Еўрапейская федэрацыя глуханямога футбола.

Яны запрашаюць яго ў якасці спікера і гатовыя выслухаць усе яго заявы», — напісалі яны 21 снежня 2022 года.

На апублікаваным скрыншоце рэкламы паказаны нікнэйм профілю ў інстаграме ParaFootball. Гэта Сусветная Арганізацыя і фонд, які падтрымлівае развіццё футбола для людзей з інваліднасцю. Аднак у іх на старонцы няма зваротаў да Уладзіміра Зяленскага і нават згадак пра гэта. Няма закліку да Украіны і ў афіцыйным акаўнце Катарскай федэрацыі футбола ў сацсетцы Х. Праўладныя тэлеграм-каналы падрабілі пост.

Фэйк №6. Байдэн далонню дакрануўся да «паляндвічнай часткі» Зяленскага

Дата з'яўлення фэйка: 22.12.2022
Прэзідэнт ЗША Джо Байдэн паклаў руку на «паляндвічную частку» прэзідэнта Украіны Уладзіміра Зяленскага. Пра гэта распавяла 22 снежня 2022 года вядоўца расейскай перадачы «60 хвілін» Вольга Скабеева і паказала фатаграфію ў пацверджанне. 

«Зяленскі дакрануўся сваёй паляндвічнай часткай да далоні Байдэна. Пацвердзіць сапраўднасць гэтага фота мы, вядома ж, не можам», — сказала яна.

Фатаграфія аказалася падробкай. На арыгінальным здымку бачна, што рука прэзідэнта ЗША знаходзіцца на спіне прэзідэнта Украіны. 

Фэйк №7. Пуцін — выдатны хлопец, а Зяленскі — ніякі наогул

Дата з'яўлення фэйка: 21.12.2022
Тэлеграм-канал Уладзіміра Салаўёва паспрабаваў знайсці прыхільнікаў Уладзіміра Пуціна і праціўнікаў Уладзіміра Зяленскага сярод еўрапейцаў. Яго аўтары 21 снежня 2022 года апублікавалі ролік іншага расейскага блогера VLADTODAY — на відэа жанчына ў Грэцыі распавядае пра сваё стаўленне да прэзідэнтаў Расеі і Украіны. 

«Выдатны хлопец. Мне ён вельмі падабаецца. Многія тут гэтак жа да яго ставяцца. Вы не глядзіце, што грэкі ўсе маўчаць, многія проста баяцца. Некаторыя не хочуць казаць, а некаторыя проста не ведаюць гісторыю — ні Расеі, ні Украіны. А гэта ж брацкія народы! Таму кожны раз, калі нешта падобнае ў свеце адбываецца, сэрца пачынае балець. Такое наогул не павінна адбывацца, нідзе», — кажа яна пра прэзідэнта Расеі.

Пра Уладзіміра Зяленскага жанчына выказалася непахвальна:

«Ніякі наогул! Як быў акторам, як ён сам лічыць, нібыта вялікім, так і працягвае граць сваю ролю. Можа ён і быў годным акторам, але цяпер ён проста павінен сысці са сваёй пасады».

Паводле вынікаў апытання, якое правёў грэцкі незалежны даследчы інстытут DiaNEOSIS пра лідараў ЗША, Расеі і Украіны, грэкі ставяцца да Уладзіміра Пуціна горш за ўсё. І рэпутацыю ён сабе сапсаваў у вялікай ступені ўварваннем ва Украіну. Адмоўна пра яго выказваюцца 69,1% грамадзян. Станоўча — 18,8%. Пра Уладзіміра Зяленскага негатыўна адклікаюцца 45,7% апытаных грамадзян Грэцыі, 34,3% — станоўча. 48,8% апытаных выказалі негатыўнае меркаванне пра Джо Байдэна, 28% — станоўчае.

Фэйк № 8. Украінскія войскі скардзяцца на дрэнную якасць дасланай Захадам тэхнікі

Дата з'яўлення фэйка: 27.12.2022
Вольга Скабеева апублікавала сваю інтэрпрэтацыю артыкула амерыканскага выдання Washington post. З паведамлення пракрамлёўскай журналісткі вынікае, што вайскоўцы УСУ скардзяцца на частыя паломкі дасланай Захадам тэхнікі.

«Зброя, якая паступае з ЗША, у асноўным паступае з запасаў, яна не новая. Яна часта выходзіць з ладу і яе даводзіцца буксіраваць для рамонту на базу NATO у Польшчы. Адпраўка пашкоджанай зброі ў Польшчу з'яўляецца велізарнай затрымкай і вялікім расчараваннем для ўкраінскіх вайскоўцаў», — напісала яна ў сваім тэлеграм-канале 27 снежня 2022 года. 

Аднак у артыкуле амерыканскага выдання гаворка ідзе пра тое, як украінцы побач з лініяй фронту рамантуюць трафейную расейскую тэхніку. Пра выпадкі адпраўкі тэхнікі на рамонт у Польшчу ў тэксце толькі адзін абзац. Пры гэтым каментар пра гэта дала выканаўчы дырэктар Цэнтру антыкарупцыйных дзеянняў Дар'я Каленюк, а не прадстаўнік УСУ. 

У артыкуле Washington Post зусім няма згадкі, што заходняя тэхніка часта ламаецца.

Фэйк №9. Французы праз інфляцыю перапрадаюць калядныя падарункі

Дата з'яўлення фэйка: 28.12.2022
Кожны дзясяты француз прадасць свой калядны падарунак, каб на фоне інфляцыі папоўніць выдаткі на свята. Пра гэта 28 снежня 2022 года распавялі ў эфіры «Беларусь 1» са спасылкай на французскае тэлебачанне. 

«Па дадзеных "І-бэй", на Каляды, 25 снежня, было апублікавана 100 тысяч падобных аб'яваў. Як адзначаецца, для 70% французаў асноўнай прычынай перапродажу падарункаў з'яўляецца магчымасць кампенсаваць святкаванне Калядаў і адкласці грошы на што-небудзь больш важнае», — гаворыцца ў посце з відэа ў тэлеграм-канале ATN_NEWS.

Французскія крыніцы кажуць, што інфляцыя і жаданне кампенсаваць выдаткі на святкаванне Калядаў — не асноўная прычына перапродажу падарункаў. Згодна з барометрам рынку, складзеным фірмай Rakuten, у 2021 годзе «кожны трэці француз быў расчараваны хаця б адным са сваіх падарункаў». 25 снежня 2022 года з раніцы і да 15:00 Rakuten France налічыла больш за 650 000 новых аб'яў, размешчаных на сваёй платформе. Гэта на 8% больш, чым у 2021 годзе. Акрамя таго, перад Калядамі амаль кожны другі француз заявіў, што плануе перапрадаць свой калядны падарунак. Гэта на 8 пунктаў больш, чым у 2021 годзе. 

Лічбы ў французскай крыніцы і звесткі «Беларусь1» разыходзяцца.

Акрамя інфляцыі, сярод прычын продажу падарункаў — імкненне людзей да больш разумнага спосабу спажывання. Перапродаж бывае і праз тое, што ў людзей ужо ёсць падораная рэч ці не падышла па памеры, калі гаворка пра вопратку. 

Кіраўнік праектаў у eBay France пракаментаваў публікацыю ста тысяч аб'яў у іх на платформе. Ён сказаў, што асаблівага скачка продажаў няма. Пасля выбуху онлайн-продажаў у 2020 і 2021 гадах, адзначаных пандэміяй Covid-19, «мы вяртаемся да звычайных тэндэнцый» і «дастаткова верныя прагнозам», сказаў ён.