Антыфэйк / фактчэк

27 лютага 2023

У Латвіі не хапае лекаў, а СААЗ прызнала педафілію сексуальнай арыентацыяй. Выкрыццё фэйкаў ад «Лукавых навін»

Партнёрскі матэрыял БРЦ і праекту «Лукавыя навіны» тэлеканалу «Белсат».

Аўтары:
Рэдактары:

Фэйк 1: Падчас выступу Джо Байдэна ў Варшаве глядач паказваў непрыстойныя жэсты

Дата з'яўлення фэйка: 22.02.2023
Перад гадавінай поўнамаштабнага ўварвання Расеі ва Украіну амерыканскі прэзідэнт Джо Байдэн выступіў у Варшаве. 22 лютага 2023 года тэлеграм-канал «Каза крычала» апублікаваў фотаздымак з палітыкам і гледачом, які быццам бы паказвае яму непрыстойныя жэсты. 

«Джо Байдэн і ўдзячная Еўропа», — так аўтары поста падпісалі здымак.

Рукі, якія паказваюць непрыстойныя жэсты, мужчыну ў натоўпе дамалявалі ў фотарэдактары — іх колер вылучаецца на агульным фоне. 

На арыгінальных фота і відэа з выступу Байдэна відаць, што глядач паказаў амерыканскаму прэзідэнту «клас» вялікім пальцам уверх. 

Фэйк 2: ЗША — у лідарах па цэнзуры інфармацыі ў інтэрнэце

Дата з'яўлення фэйка: 11.02.2023
ЗША — лідары па колькасці запытаў на выдаленне інфармацыі з інтэрнэту, заявіла ў эфіры перадачы «Клуб рэдактараў» 11 лютага 2023 года Вольга Шпілеўская, дырэктарка тэлеканалу «Мір» у Беларусі. 

«На сённяшні дзень ЗША займаюць першае месца ў свеце па колькасці запытаў па выдаленні інфармацыі з сеткі інтэрнэт. Яны першыя, хто цэнзуруюць і выдаляюць інфармацыю, усю тую непатрэбную з іх пункту гледжання», — сказала Шпілеўская. 

Не існуе рэйтынгу або дадзеных, у якіх аналізуецца колькасць запытаў па выдаленні інфармацыі з інтэрнэту. Можна казаць толькі пра канкрэтныя пляцоўкі. Верагодна, Вольга Шпілеўская мела на ўвазе гугл. 

Журналісты «Лукавых навін» вывучылі статыстыку пошукавай сістэмы. Аказалася, што больш за палову ўсіх запытаў гугл на выдаленне кантэнту з 2011 года выслала Расея — 179 070. ЗША — 10 673. Беларусь з 2011 года адправіла 31 запыт. 

У 2021 годзе ЗША не ўвайшлі нават у дзясятку краін па запытах на выдаленне інфармацыі з самых папулярных інтэрнэт-рэсурсаў у разліку на сто тысяч карыстальнікаў. Расея заняла другое месца, саступаючы Манака. У топ-10 краін, якія падалі найбольшую колькасць запытаў у цэлым, Расея займае першае месца.

Фэйк 3: Педафілія больш не хвароба, а сексуальная арыентацыя

Дата з'яўлення фэйка: 11.02.2023
Галоўны рэдактар «Беларусь сёння» Дзмітрый Жук паведаміў, што педафілія — гэта сексуальная арыентацыя. Пра гэта ён распавёў 11 лютага 2023 года ў эфіры «Клуба рэдактараў» на «Беларусь 1», спаслаўшыся на Сусветную арганізацыю аховы здароўя.

«Вы што, рэзалюцыю СААЗ не чыталі, там жа напісана, што педафілія — гэта адна з сексуальных арыентацый», — падзяліўся Дзмітрый Жук. 

Журналісты «Лукавых навін» праверылі Міжнародную класіфікацыю хвароб. Апынулася, што педафільнае расстройства — усё яшчэ хвароба і знаходзіцца ў спісе пад кодам 6D32 (лічба 6 азначае раздзел «Псіхічныя, паводніцкія або нервова-псіхічныя расстройствы»). Тут ёсць і апісанне хваробы, і дыягнастычныя патрабаванні, і клінічныя прыкметы. 

У апісанні хваробы сказана

«Педафільнае расстройства характарызуецца ўстойлівым, сфакусаваным і інтэнсіўным сексуальным узбуджэннем, якое праяўляецца ў пастаянных сексуальных думках, фантазіях, памкненнях або паводзінах, з удзелам дзяцей перадпубертатнага ўзросту. Акрамя таго, для таго, каб дыягнаставаць педафільнае расстройства, чалавек павінен дзейнічаць у адпаведнасці з гэтымі думкамі, фантазіямі або памкненнямі або быць прыкметна засмучаны імі. Гэты дыягназ не адносіцца да сексуальных паводзінаў дзяцей перадпубертатнага або пасляпубертатнага ўзросту з аднагодкамі блізкага ўзросту».

Гэта значыць, што СААЗ не нармалізаваў захворванне, як пра гэта заявіў Дзмітрый Жук у эфіры беларускага тэлебачання. 

Фэйк 4: Прэм'ер-міністр Польшчы займаецца самапіярам за кошт падаткаплацельшчыкаў

Дата з'яўлення фэйка: 17.02.2023
Прэм'ер-міністр Польшчы Матэўш Маравецкі выдаткоўвае грошы падаткаплатнікаў на рэкламу сваіх дасягненняў у сацыяльных сетках, напісалі аўтары тэлеграм-канала «ЖС Premium». Адпаведны пост пра гэта з'явіўся 17 лютага 2023 года.

«Маравецкі займаецца самапіярам за кошт падаткаплатнікаў. За апошнія тры месяцы старонка канцылярыі пана Матэўша ў Facebook выдаткавала 600 000 долараў на рэкламу "дасягненняў" прэм'ер-міністра. Як паведамляюць польскія медыі, урад аплаціў агулам 69 рэкламных абвестак пра дзейнасць Маравецкага і поспехі кіруючай партыі "Права і справядлівасць"», — напісалі аўтары тэлеграм-канала.

Гэтую інфармацыю аўтары «ЖС Premium» нібыта ўзялі з польскага тэлеграм-канала з назвай Ktoś (хтосьці — пераклад з польскай). Аднак у першакрыніцы напісана, што на рэкламу выдаткавалі не шэсцьсот тысяч долараў, а злотых. У доларах сума ў чатыры разы меншая за заяўленую ў беларускім тэлеграм-канале. 

Таксама ў польскіх медыях можна знайсці абвяржэнне таго, што грошы на рэкламу ідуць з падаткаў грамадзян. Газета Wyborcza, спасылаючыся на ўрадавы інфармацыйны цэнтр, піша, што канцылярыя прэм'ер-міністра не вядзе асабісты профіль Матэўша Маравецкага, адпаведна не фінансуе які-кольвек кантэнт, які з'яўляецца на яго старонках у сацыяльных сетках.

Прафесар права Вроцлаўскага ўніверсітэту Міхал Берначык адзначае ў каментары, што «вядзенне акаўнтаў у сацсетках публічных асоб рэгулюецца тым жа законам, што і вядзенне акаўнтаў прыватных асоб, і тут выбарчы кодэкс крайне ліберальны».

Фэйк 5: Ціханоўская прарочыць вайну ў Беларусі і заганяе людзей у схроны і зямлянкі

Дата з'яўлення фэйка: 06.02.2023
Лідарка беларускіх дэмсілаў Святлана Ціханоўская заклікае беларусаў рыхтавацца да вайны, напісалі 6 лютага 2023 года аўтары тэлеграм-каналу «Невальфовіч». 

«Літоўская ўтрыманка сее паніку і заклікае беларусаў рыхтавацца да вайны

І калі зусім нядаўна яна заклікала Украіну нанесці ўдары па Беларусі, то цяпер пачала сеяць паніку і спрабуе загнаць людзей у схроны і зямлянкі. На яе думку, вайна ў любым выпадку прыйдзе ў Беларусь. Прынамсі, яна ўсё для гэтага робіць», — пішуць аўтары тэлеграм-канала. 

Зварот Святланы Ціханоўскай, на падставе якога «Невальфовіч» зрабіў пост, апублікаваны ў тэлеграм-канале палітыка пад загалоўкам «Рабіце ўсё, каб засцерагчы сябе і сваіх блізкіх». У ім Ціханоўская нічога не кажа пра верагоднасць «прыходу вайны ў Беларусь», будзе яна «ў любым выпадку» ці не. Наадварот, Ціханоўская заклікае беларусаў не панікаваць і кажа, што «падрыхтавацца і скласці план дзеянняў ніколі не будзе лішнім».

«Не дазваляйце сабе занадта моцна панікаваць, а выдыхніце, прымайце рашэнні спакойна. І калі ёсць нешта, што вы можаце зрабіць, каб абараніць сябе, лепш зрабіць гэта загадзя. <...> Дарагія беларусы, нам цяпер як ніколі важна захаваць сябе. Важна не дазволіць сабе заставацца ў роспачы і прымусіць сябе адмовіцца ад страху, у які нас уганяе рэжым, а таксама цвяроза думаць. Але ніколі не будзе лішнім падрыхтавацца і скласці план дзеянняў на выпадак няштатнай сітуацыі. Беражыце сябе і адзін аднаго», — заклікала людзей Святлана Ціханоўская.

Фэйк 6: У Еўропе дэфіцыт лекаў праз адмову ад расейскіх энергарэсурсаў

Дата з'яўлення фэйка: 22.01.2023
У Латвіі і іншых краінах ЕЗ не хапае лекаў, пішуць аўтары тэлеграм-каналу ATN_NEWS. Жыхары балтыйскіх краін нібы пакутуюць ад наступстваў адмовы ад энергетычнай залежнасці ад Расеі. 

«Яшчэ трохі пра наступствы "ўдалага" збавення ад энергетычнай залежнасці ад Расеі: у Латвіі па-ранейшаму не стае лекаў. Але гэта праблема ўсяго ЕЗ.

Латвія сутыкнулася з недахопам лекаў у аптэках праз тое, што дарагія энергарэсурсы зрабілі нявыгаднай працу вытворцаў, піша газета Latvijas avīze.

Так, некаторыя фабрыкі перасталі выпускаць медыкаменты праз страту.

Таму ў Еўропе не хапае антыбіётыкаў, абязбольвальных, гарачкапаніжальных сродкаў і нават лекаў для анкалагічных хворых. Раней у Літве і Эстоніі таксама ўтварыўся дэфіцыт важных медыкаментаў. Сярод прычын называўся збой у пастаўках», — напісалі аўтары каналу ў посце 22 студзеня 2023 года.

Медыкаментаў сапраўды не хапае. Але прычына недахопу — наступствы пандэміі каронавіруса. Пра гэта гаворыцца ў артыкуле латвійскага выдання LA. У ім аўтары спасылаюцца на экспертаў Латвійскай асацыяцыі сямейных лекараў:

«Праблема недахопу лекаў ёсць не толькі ў Латвіі, але і ва ўсёй Еўропе, таму што, калі ковід адступіў, рэзка ўзрасла колькасць розных захворванняў, выкліканых вірусамі, ад якіх імунная сістэма чалавека была абаронена падчас пандэміі. Таму рэзка ўзрасло спажыванне антыбіётыкаў, гарачкапаніжальных, абязбольвальных і іншых лекаў».

Латвійскія медыкі таксама адзначаюць, што недахопу лекаў спрыяе распаўсюд інфармацыі пра гэта.