Шакуцін vs санкцыі. Як з Беларусі і Расеі вытворцы сышлі, а тэхніка засталася

Матэрыял падрыхтаваны ў партнёрстве з расейскім выданнем «Вёрстка», нямецкім Paper trail media, пры падтрымцы «Кіберпартызанаў».

Кампанія, звязаная з Аляксандрам Шакуціным, не хавае сваю дзейнасць. «СВ Машыны» ў якасці афіцыйнага дылера прэзентавала тэхніку CNH Industrial і Amazone у чэрвені на выставе «Белагра-2023». На афіцыйным сайце ў ліпені гэтага года кампанія паведаміла пра паступленне флагманскіх збожжаўборачных камбайнаў New Holland вытворчасці CNH Industrial на склад у Новым Двары.

Гэтыя падзеі адбыліся ўжо пасля таго, як вытворцы сельскагаспадарчай і будаўнічай тэхнікі абвясцілі аб сыходзе. Карпарацыя CNH Industrial, вядомая брэндамі Case IH і New Holland Agriculture, выпусціла афіцыйную заяву аб прыпыненні паставак на расейскі і беларускі рынкі адразу пасля пачатку поўнамаштабнай вайны ва Украіне і прадала расейскіх дачок. Кампанія Amazone заявіла, што прыпыніць пастаўкі ў Расею і Беларусь у сакавіку 2022 года.

Санкцыйны мост

Расследавальніку БРЦ удалося пагутарыць пад выглядам кліента з прадстаўніком беларускага офісу «СВ Машыны», які паведаміў пра навінку — трактары McCormick. Гэта амерыканскі брэнд, якім валодае італьянская кампанія Argo, вырабляецца ў Іспаніі, Францыі і Нямеччыне. 

«У нас прыедуць у лістападзе месяцы, снежні месяцы McCormick 8-й, 7-й серыі, а [трактары вытворцы Case IH серыі] “Пума” (Puma) мы ... раней вазілі і цяпер будзем вазіць, нікуды мы ад гэтага не дзенемся», — паведамілі журналісту. 

З красавіка па канец чэрвеня 2023 года SV Maschinen GmbH паставіла ў Расею 50 тавараў агульным коштам больш за €12,5 млн. У 2021 годзе гэтая сума была ў 20 разоў менш і не перавысіла €630 тыс. Памяняўся асартымент тавараў, якія ўвозяцца. Калі ў 2021-м кампанія імпартавала ў асноўным сельскагаспадарчыя складнікі і запчасткі, то ў 2023-м — ужо сельскагаспадарчую тэхніку і абсталяванне.

Перамены на заходнім рынку

CNH Industrial сапраўды спыніла пастаўкі ў Расею. Але яе прадстаўніцтва ў Еўропе — перш за ўсё ў Польшчы і Італіі — прадае тэхніку беларускаму прадпрыемству з нямецкай рэгістрацыяй, якое перапраўляе яе краіне-агрэсару. Напрыклад, у гэтым годзе SV Maschinen GmbH паставіла 18 новых трактароў фірмы CNH Industrial Italia S.P.A. вытворчасці Аўстрыі і Вялікай Брытаніі ў Расею фірмам «Тэхнатрэйд» і «Бізнес маркет».

Змяніліся і ўмовы пастаўкі SV Maschinen GmbH з Еўропы ў Расею.  Раней кампанія гарантавала падвоз да месца прызначэння. З сярэдзіны 2022 года пакупнік сам павінен забіраць тэхніку ў паказаным месцы і несці рызыкі, звязаныя з дастаўкай. 

З накладных, якія апынуліся ў распараджэнні БРЦ, вынікае, што ў апошнія тры гады кошт паставак у Расею расце ў геаметрычнай прагрэсіі: у 2020-м — $383,5 тыс., у 2021-м — $1,8 млн, у 2022-м — $9 млн.

10 кастрычніка БРЦ адправіў афіцыйныя запыты кампаніям-вытворцам з просьбай растлумачыць, як гэтая сітуацыя адпавядае іх рашэнню пакінуць расейскі і беларускі рынкі. Нашыя партнёры з Paper trail media у верасні 2023 года неаднаразова накіроўвалі аналагічныя запыты ў CNH Industrial і Deere&Company. На момант публікацыі ні мы, ні нямецкія калегі  не атрымалі адказаў. 

Шакуцін — пачатак

Аляксандр Шакуцін пасля заканчэння ў 1986 годзе сталічнага медінстытуту, дзе быў намеснікам сакратара камітэту камсамолу, спачатку ўзначаліў 1-е хірургічнае аддзяленне 10-й менскай гарадской клінічнай больніцы, потым — медычны цэнтр пры МТЗ.

Пасля атрымання Беларуссю незалежнасці Шакуцін выкарыстаў новыя магчымасці, абапіраючыся, з ягоных слоў, на сувязі з «сябрамі і былымі калегамі з камсамолу, медыцыны і Менскага трактарнага заводу». Пры гэтым ён не забываў «цесна ўзаемадзейнічаць з дзяржорганамі». Разам з Ігарам Субоціным, які па інфармацыі прэсы, адказваў за знешнеэканамічную дзейнасць на МТЗ, заснаваў прадпрыемства Навукова-вытворчае аб'яднанне «Праммедінвест» (цяпер ТАА «"Салео" — кіруючая кампанія холдынгу»), якое займалася пастаўкамі медычнай тэхнікі.

Літоўскай EM System валодаюць Аляксандр Шакуцін і яго даўні беларускі бізнес-партнёр Ігар Субоцін. Кампанія знаходзіцца пад нацыянальнымі санкцыямі Літвы, яе рахункі заблакаваныя, нерухомасць і іншая маёмасць замарожаныя. [*]

Каб зразумець, як абмежаванні супраць EM System паўплывалі на SV Maschinen GmbH, мы звярнуліся ў Службу расследаванняў фінансавых злачынстваў МУС Літвы. БРЦ адправіў афіцыйны запыт 16 кастрычніка. Тады ж мы напісалі Валянціну Ягораву, сузаснавальніку і па сумяшчальніцтве кіраўніку SV Maschinen GmbH, а таксама уласнікам EM System Аляксандру Шакуціну і Ігару Субоціну просьбу пракаментаваць дзейнасць SV Maschinen GmbH. На момант публікацыі мы не атрымалі адказаў ні ад еўрапейскіх чыноўнікаў, ні ад беларускіх бізнесоўцаў.

Партнёр БРЦ па гэтым расследаванні, нямецкі Paper trail media накіраваў пытанні ў адпаведныя ведамствы Нямеччыны, ці не парушае SV Maschinen GmbH санкцыйнае заканадаўства з улікам выяўленых журналістамі фактаў. Паводле словаў расследавальніцы выдання Элізы Шварцэ, Міністэрства эканомікі і абароны клімату ФРГ паведаміла, што  «кампаніям, якія часткова належаць асобам, якія знаходзяцца пад санкцыямі, тэхнічна дазволена весці бізнес у Нямеччыне да таго часу, пакуль нейкая персона, якая знаходзіцца ў топе санкцыйных спісаў, не пачне атрымліваць ад іх прыбытак». Журналістка адзначыла, што перапіска з дзяржаўнымі органамі працягваецца.

Аднаасобная адказнасць за любы кантэнт, створаны пры падтрымцы Еўрапейскага фонду медыя і інфармацыі (European Media and Information Fund, EMIF), ляжыць на аўтары(-ах), ён можа не адлюстроўваць пазіцыю EMIF і партнёраў Фонду — Фонду Галуста Гюльбенкяна (Calouste Gulbenkian Foundation) і Еўрапейскага універсітэцкага інстытута (European University Institute).