Дадзенае расследаванне падрыхтаванае пры падтрымцы гранту фонду «Журналісцкія расследаванні для Еўропы» (IJ4EU).

Гэты матэрыял падрыхтаваны сумесна з Siena (Літва), Re:Baltica (Латвія), Fundacja Reporterów (Польшча) і пры падтрымцы «Кіберпартызанаў».

Егіпет – Расея – Беларусь – ЕЗ, смерць або калецтва

У студзені 2023 года журналіст БРЦ пагаварыў з мігрантам, які намагаўся трапіць у ЕЗ праз Беларусь. Ібрагім знаходзіўся ў больніцы ў Вільні. Ён родам з Егіпту, там працаваў тынкоўшчыкам. Восенню 2022 года прыляцеў у Маскву – з ягоных словаў, на заробкі. Праз месяц вырашыў прабірацца ў Еўразвяз.

«У Расеі я пазнаёміўся з чалавекам, які мне сказаў, што ведае куратара, які можа пераправіць мяне ў любую краіну ЕЗ. У мяне не было ў планах канкрэтна Літвы. Я заплаціў гэтаму кантрабандысту €6 тыс. – грошы мне бацькі даслалі. Мы ішлі праз лес па кропках GPS», – распавёў БРЦ Ібрагім.

Егіпцянін прабіраўся ў ЕЗ у складзе групы з васьмі чалавек. Са словаў мужчыны, мяжу перайшлі лёгка, не сустрэўшы нікога на сваім шляху. Але пасля гэтага «куратар» іх кінуў.

«Сказаў, што адправіць машыны, і нічога не адправіў. Мы чакалі дзень, два і тры, пакуль не адчулі, што нашыя органы перастаюць дзейнічаць, што мы паміраем. Мы выйшлі на дарогу, пачалі прыцягваць увагу, каб нас хоць хтосьці заўважыў. Машына патруля [літоўскага – рэд.] прыехала і заўважыла нас. У траіх з нас усё было добра, яны не былі знясіленыя, як іншыя. Іх выкінулі назад у лес. І так нас засталося пяцёра», – распавёў БРЦ Ібрагім.

З абмарожаннямі Ібрагім трапіў у больніцу. Паводле яго, медычную дапамогу ён не атрымліваў каля двух тыдняў. У выніку яму ампутавалі па тры пальцы на кожнай назе. Спадарожнік з імем Юсэф застаўся без часткі правай ступні і чатырох пальцаў левай нагі. Іншаму пацярпеламу, Ахмаду, ампутавалі палец. Яшчэ аднаму, Мохамаду, адрэзалі частку пальца.

Зараз Ібрагім знаходзіцца ў лагеры для бежанцаў і марыць, што зноў зможа хадзіць.

Арыфметыка нелегальнай міграцыі

Напрыканцы сакавіка 2023 года сітуацыя на мяжы Беларусі і краінаў ЕЗ зноў абвастрылася. Каля сотні спробаў яе незаконнага перасячэння фіксуюцца штодня, паведамляюць польскія памежнікі. Часта канчатковая мэта мігрантаў – Нямеччына. Міністры ўнутраных справаў зямель Брандэнбургу і Саксоніі запатрабавалі ўвесці стацыянарны кантроль на мяжы з Польшчай і Чэхіяй, каб спыніць іх плынь. У асноўным – гэта грамадзяне Афганістану, Сірыі, Емену і Турцыі. Спачатку яны прылятаюць у Расею, адтуль адпраўляюцца ў Менск або Берасце, затым – да беларуска-польскай мяжы. Плот вышынёй пяць з паловай метраў, які пабудавалі летась, яны пералазяць з дапамогай лесвіц, папярэдне пераканаўшыся, што паблізу няма польскіх памежнікаў. Затым сыходзяць у лес на некалькі кіламетраў, дзе іх падбіраюць загадзя нанятыя кіроўцы і вязуць у Нямеччыну.

Падпрацаваць такім шафёрам можа кожны ахвотны. Аб'явы размяшчаюць у адкрытых тэлеграм-супольнасцях праз ананімныя акаўнты. Журналісты БРЦ адгукнуліся на адну з такіх прапановаў і патрапілі ў чат, дзе размяшчаюцца замовы на перавозку мігрантаў.

За красавік яны налічылі больш за 1400 заказаў. Тады за транспартаванне аднаго чалавека прапаноўвалі ў сярэднім $650. Гэта значыць, што за месяц арганізатары нелегальных перавозак маглі заплаціць кіроўцам прыкладна $1 млн.

У ваеннай форме пад прыкрыццём турфірмы

У спіс 12 манапалістаў беларускія ўлады ўключылі фірму «Нью флэт». На той момант яна належала Ірыне Равенцы – жонцы міліцыянта.

Куды больш важную пасаду займае яго брат Валерый Равенка. Ад сакавіка 2022 года ён з'яўляецца начальнікам Дэпартаменту міжнароднай ваеннай супрацы і памочнікам міністра абароны па пытаннях міжнароднай ваеннай супрацы. Да павышэння Валерый працаваў у гэтым жа Дэпартаменце на пасадзе намесніка начальніка.

У снежні 2021 года, калі міграцыйны крызіс урэгулявалі, Ірына Равенка прадала «Нью Флэт» Наталлі Шнітоўскай.

Яе муж працуе камандзірам узвода роты патрульна-паставой службы міліцыі ГУУС Менгарвыканкаму.

З сацсетак Шнітоўскай БРЦ даведаўся, што яна мае зносіны з уладальніцай іншай фірмы са спісу ўпаўнаважаных на выдачу беларускіх візаў іракцам. Гаворка ідзе пра кампанію «Нью віза» і яе кіраўніцу Марыну Бабовік. Цяпер яна, хутчэй за ўсё, у разводзе, таму што ў новых бізнесах выкарыстоўвае дзявочае прозвішча Адамчук.

Разам са Шнітоўскай яны з 2022 года напалову валодаюць турфірмай у Смаленску.

У тым жа годзе жанчыны разам адпачывалі на Тэнэрыфэ.

Яшчэ адна турфірма, якая выдавала іракцам візы, – «Ксаман Трэвел». Яе суўладальніца Вольга Шарак была замужам за Дзмітрыем Шараком.

Ён служыў па кантракце ў вайсковай частцы 30151 у Фаніпалі.

Гэтая частка – пункт сталай дыслакацыі штабу 15-й зенітна-ракетнай брыгады Паўночна-Заходняга аператыўна-тактычнага камандавання ВПС і войскаў СПА. Дзмітрый працуе ў Вайсковай акадэміі. Да 2022 года даслужыўся да звання падпалкоўніка і ў Вайсковай акадэміі займае пасаду начальніка кафедры аўтаматызаваных сістэмаў кіравання войскамі факультэту сувязі і аўтаматызаваных сістэмаў кіравання.

У прывілеяваным спісе апынулася кампанія «Візак» пад кіраваннем іракца Шэрвані Гараха Абаса Куртаса.

У Беларусь яго запрасіў Аляксандр Паюкоў – кіраўнік фірмы «Байлінг тур». Яна таксама ўваходзіла ў лік 12 манапалістаў міграцыйнага трафіку.

Паюкоў – былы памежнік, афіцэр вайсковай часткі 1250.

Медыі паведамлялі, што менавіта там праходзіў тэрміновую службу Віктар Лукашэнка. У той жа частцы базуецца памежны спецназ АСАМ. У 2001 годзе Паюкова ўзнагародзілі медалём «За адзнаку ў ахове дзяржаўнай мяжы» асабістым указам Лукашэнкі. БРЦ мяркуе, што ён каардынаваў плыні незаконнай міграцыі 10 гадоў таму.

У 2012 годзе суд у польскім Любліне завёў крымінальную справу ў дачыненні да 47-гадовага маёра ДПК Беларусі Аляксандра П. Столькі ж гадоў тады было Аляксандру Паюкову, супрацоўніку памежнай службы РБ. Аляксандра П. падазравалі ў перапраўцы праз беларуска-польскую мяжу каля 1,3 тыс. мігрантаў пераважна з Азіі. Польскія следчыя высветлілі, што ён уваходзіў у склад арганізаванай злачыннай групы, якая дзейнічала на працягу 8 гадоў. Мігранты плацілі каардынатарам за дастаўку на тэрыторыю ЕЗ з В'етнаму $5 тыс., з Кітая – €6 тыс.

Паводле паведамленняў у медыях, падазраванага ў арганізацыі гэтай схемы беларускага памежніка Аляксандра П. затрымалі пры ўездзе ў Польшчу ў сакавіку 2011 года. Ад «Кіберпартызанаў» БРЦ даведаўся, што Аляксандр Паюкоў 15 сакавіка 2011 года акурат выехаў з Беларусі ў Польшчу праз берасцейскі пункт пропуску. Берасце – найбліжэйшы буйны беларускі горад да Любліна, у судзе якога разглядалі крымінальную справу Аляксандра П.

У тэлефоннай размове з БРЦ Аляксандр Паюкоў не змог выразна растлумачыць прыроду гэтых супадзенняў ці абвергнуць іх.