«Заахвочванне навукі і імкненне да міру – вядома, справа добрая. Але, як апынулася, вельмі спрэчная. Сярод лаўрэатаў быў "бацька хімічнай вайны" Фрыц Габер. 9 разоў на прэмію па літаратуры намінавалі галаварэза-забойцу Стэнлі "Тукі". А гэтаму чалавеку ў выніку прэмія не дасталася, але ўвесь жах у тым, што ён меў рэальныя шанцы яе атрымаць. У 39-м годзе, усяго за тры месяцы да ўварвання Нямеччыны ў Польшчу, на Нобелеўскую прэмію міру быў намінаваны Адольф Гітлер. Акадэмікі палічылі – фюрар забяспечвае Еўропе мірную будучыню», – распавядае вядоўца Кацярына Ціхамірава.
Насамрэч большая частка сказанага – няпраўда.
Хімік Фрыц Габер сапраўды постаць неадназначная. Ён зрабіў вялікі ўклад у стварэнне хімічнай зброі, у Першую сусветную вайну добраахвотна пайшоў на фронт і асабіста кіраваў першай у гісторыі газавай атакай пад бельгійскім горадам Іпр, у выніку якой загінулі каля тысячы чалавек. Але ён таксама стварыў азотныя ўгнаенні, якія выратавалі мільярды чалавек ад голаду.
Стэнлі «Тукі» Уільямс у юнацтве ўзначальваў банду. Калі яму было 28-м, яго арыштавалі і прыгаварылі да смяротнага пакарання. Амаль 25 гадоў ён правёў у турме ў чаканні на яе выкананне, дзе пачаў пісаць дзіцячыя кнігі. Іх галоўнай тэмай стала барацьба з вулічным гвалтам – за гэта яго і намінавалі на Нобеля. Прэмію міру Стэнлі Уільямс не атрымаў, але ўвайшоў у гісторыю як адзіны намінант, асуджаны да смяротнага пакарання.
Гітлера сапраўды ў 1939 годзе вылучылі на Нобелеўскую прэмію, але гэта выглядала інакш, чым распавяла Ціхамірава. Яго намінаваў адзін з дэпутатаў шведскага парламента Эрык Брандт, вядомы антыфашысцкімі поглядамі. Зрабіў ён гэта на знак пратэсту супраць вылучэння на Нобеля прэм'ер-міністра Вялікай Брытаніі Чэмберлена, які падпісаў з Гітлерам Мюнхенскую дамову, паводле якой Нямеччына забрала ў Чэхаславакіі Судэтскую вобласць. Як Брандт патлумачыў у інтэрвʼю – гэта была іронія. Так ён хацеў паказаць, што ні Чэмберлен, ні Гітлер не заслугоўваюць на Нобелеўскую прэміі міру. Ён адклікаў прапанову ўзнагародзіць Гітлера праз некалькі дзён пасля падачы. Таму сцвярджэнне Кацярыны Ціхаміравай, што акадэмікі палічылі фюрэра гарантам мірнай будучыні Еўропы – хлусня. Нобелеўскі камітэт ягоную кандыдатуру нават не разглядаў.