«Развіццё беларускай музыкі ў выхадзе з беларускага гета». Папа Бо ў гасцях у Чалага

Аляксандр Багданаў — беларускі арт-актывіст, прадзюсар, менеджар і дыджэй, таксама вядомы як Папа Бо. Яго канцэртнае агенцтва BOpromo арганізавала ў Беларусі больш за тысячу івэнтаў, канцэртаў, выставаў, адукацыйных мерапрыемстваў. Аляксандр Багданаў прадзюсаваў гурты «Касіяпея», «Серебряная свадьба», Shuma, Rockerjoker. Дзякуючы яму ў Беларусі прайшлі канцэрты дзясятка зорак з сусветным імем. 

У 2020 годзе дыджэйскія сэты Папы Бо, выкананыя на пераносным пульце, можна было пачуць падчас пратэстаў і на дваровых канцэртах. У 2022-м Аляксандра Багданава асудзілі на тры гады хіміі з накіраваннем у папраўчую ўстанову. Яму давялося пакінуць Беларусь.

Дзень перамогі абсурду

Сяргей Чалы: Пачнем з казыроў. Я хацеў пагаварыць пра адзін з самых тваіх вядомых перформансаў — акцыі 8 траўня 2020 года. Калі хто не памятае, ужо каронавірус бушаваў ва ўсю, а Лукашэнка прыняў рашэнне правесці ваенны парад. І Саша (Аляксандр Багданаў) у дзень рэпетыцыі тэхнікі зладзіў акцыю, якая называлася «Дзень перамогі абсурду», дзе літаральна на фоне танкаў, цяжкай тэхнікі ён граў сваю музыку. Як, наогул, ідэя нарадзілася?

Аляксандр Багданаў: Ідэя нарадзілася спантанна, за пару дзён да параду. Мы даведаліся, што менавіта каля нашага культурнага цэнтру «Корпус 8» будзе праходзіць уся тэхніка ў бок Стэлы. І што будзе некалькі дзён рэпетыцый. Але, па-мойму, у выніку была адна. 

У гэты час мы сядзелі ў «Корпусе» і, можна сказаць, выжывалі. У нас не было мерапрыемстваў, мы не маглі праводзіць нічога адкрыта. Праводзілі розныя стрымы і ў нас была пад рукой каманда людзей, якія класна здымаюць і мантуюць. Падумалі, чаму б не выкарыстаць гэтую тэхніку як фон для дыджэй-сэту і давесці да максімальнага градусу абсурду тое, што адбываецца. 

Мы былі вельмі злыя і абураныя тым, што адбываецца, як і ўсе людзі ў Беларусі. Падчас каронавіруса нам не паніжаў арэнду [холдынг] «Гарызонт» і мы плацілі тры тысячы еўра ў месяц, паказваючы, што вось мы не можам праводзіць мерапрыемствы, вось нам адмовы па гастрольках, нельга рабіць мерапрыемствы. Нам казалі: «Каронавіруса няма. Плаціце поўны кошт». І мы прыдумалі гэта, вырашылі паспрабаваць выканаць. 

Я выбраў нейкую колькасць трэкаў, як мне падалося, якія падыходзяць пад тэматыку. Мы высветлілі, у які прыкладна час будзе ісці тэхніка, сядзелі ў «Корпусе», нішто не прадвяшчала бяды. Раптам адзін з аператараў паглядзеў у тэлефон і ўбачыў на «Анлайнеры» трансляцыю, што тэхніка выйшла з Уручча і прэ па праспекце. А павінна была яна выйсці значна пазней.

Мы зразумелі, што ў нас 20 хвілін, вынеслі лясы, тэхніку, хутка ўсё сабралі, запусцілі і адыгралі. Увечары ўсе змантавалі і 9 траўня раніцай выпусцілі. 

Сяргей Чалы: Я сёння раніцай пераглядаў гэтае відэа. Там самы залайканы камент ведаеш які? «Гукарэжысёр — на выдатна, актор — шыкоўны, і відаць, што ў кліп уклалі столькі тэхнікі». Сапраўды атрымалася вельмі дорага. 

Аляксандр Багданаў: Дорага-багата. 

Чаму цішыня? 

Сяргей Чалы: А потым здарыўся жнівень, дзе перформанс апынуўся яшчэ больш круты. Пра цябе даведаліся як пра чалавека, які выходзіў на гэтыя самыя маршы з пераносным пультам, надзетым на сябе. 

Аляксандр Багданаў: Менавіта так. 

Сяргей Чалы: Як ідэя прыйшла ў галаву такога роду маніфестацыі — хадзіць з дыджэйскай устаноўкай? 

Аляксандр Багданаў: Мы выйшлі нашай камандай «Корпуса» і кампаніяй знаёмых на самы першы масавы марш. Доўга хадзілі, сустракалі паўсюль знаёмых, сяброў, якія казалі нам: «Чаму няма музыкі? Чаму нідзе не стаяць калонкі? Чаму няма нейкай лакацыі са сцэнай? Чаму цішыня?». 

Сяргей Чалы: Якая цішыня? Там жа, па-мойму, гарлапанілі патрыятычныя песні.

Аляксандр Багданаў: Па-мойму, патрыятычныя песні гарлапанілі ўжо пазней. А тады была менавіта цішыня. І ўсе пыталіся нас, мяне ў прыватнасці як загадчыка музыкай. І мы вырашылі гэта неяк выправіць. 

Незадоўга да гэтага мы бачылі англійскага дыджэя, які запісвае падобныя moving DJ sets (перасоўныя дыджэйскія сэты — рэд.) у Англіі. Завуць яго, па-мойму, DJ Suat. Але ён запісвае досыць сумныя сэты, таму што ходзіць па расчышчаных вуліцах і грае досыць глянцаванае, нецікавае музло, прыстае да людзей з мікрафонам, пытаецца. Але ідэя класная. 

Мы вырашылі гэта ўвасобіць. У «Корпусе» тады працаваў Максім Крук, які пасля стаў маім змоўшчыкам. Ён прыдумаў, як зрабіць пераносны кошык (для дыджэйскага пульта). Ён быў зроблены са скрынкі ад шурупавёрта і некалькіх рамянёў…

Сяргей Чалы: У старых фільмах так хадзілі, цыгарэты прадавалі.

Аляксандр Багданаў: Ці з лядзяшамі-пеўнікамі. Вось прыкладна такая штука і была. Мы ўсталявалі [камеру] GoPro для запісу, паклікалі знаёмага з калонкай на колах і выйшлі з «Корпуса». 

Вядома, мы вельмі баяліся за ўсё. Мы баяліся таго, што нас прымуць. Але больш за ўсё, што пратэст вельмі масавы і вельмі разнамасны. Мы ішлі з электроннай моладзевай музыкай. Была асцярога, што ўзнікне неразуменне ў якіх-небудзь бабулі і дзядулі, якія падыдуць і скажуць: «Што за дзяўбёжка?!». 

Сяргей Чалы: Апярэджваеш маё наступнае пытанне. Хацеў спытаць, ці не было: «Гэй, дыджэй, пастаў мне групу “Вірус"».

Аляксандр Багданаў: Перажывалі, што будуць падыходзіць і казаць: «Пастаў "Пераменаў". Пастаў "Тры чарапахі". Або пастаў "Воіны святла"».

Я ў тэчку, якую адабраў для гэтага сэта, знарок не ўстаўляў гэтыя ўсе трэкі. Падабраў тое, што, як мне здавалася, падыходзіць пад натхнёны настрой, пад маршыраванне і бадзёрасць духу. 

Мы ўзялі з сабой досыць шмат сяброў «Корпуса» і ўсіх папрасілі, каб яны назіралі за тым, хто да мяне ідзе з нейкай просьбай. Таму што я не магу камунікаваць з людзьмі. Я іду і цалкам пагружаны ў ігру. Я нават не магу зразумець, куды мне ісці, — мяне вядуць і кажуць. 

На першым сэце дапамога сяброў і валанцёраў не спатрэбілася, таму што не было ніводнага такога падыходу, ніводнай просьбы. Усе ўгаралі, радаваліся, здымалі, танчылі, ішлі за намі і дзякавалі. 

Сяргей Чалы: Учора зусім выпадкова я даведаўся пра тое, што хлопцы з Reform.by пра яго (Аляксандра Багданава) і яго апаратуру здымаюць... У іх будзе выходзіць цэлы цыкл для музею новай Беларусі пра артэфакты новай Беларусі. І вось пра гэты апарат і пра цябе будзе рабіцца фільм. 

Аляксандр Багданаў: Ён, я так разумею, ужо зроблены і будзе прэзентаваны на Ноч музеяў у «Музеі Вольнай Беларусі». Па-мойму, 17 траўня. І пасля гэтага фільму я сыграю мабільны сэт з гэтай устаноўкай.

Сяргей Чалы: Яна захавалася?

Аляксандр Багданаў: Дзякуй велізарны Максіму Круку, ён рэанімаваў гэтую штуку, дапрацаваў яе, зрабіў клёвай, зручнай. І мы яе выкарыстоўваем.

Пратэставы рэйв

Сяргей Чалы: Сам рэйв, ён жа прыйшоў з Брытаніі? І вось гэтую саўнд-сістэму, дзе адначасова гукаўзнаўляльная апаратура і мікшэрская, Брытанія запазычыла ў Ямайкі. 

Я думаў, што сабой уяўляе музыка пратэсту? Мы прызвычаіліся ўслухоўвацца ў тэкст. «Муры», «Мы чакаем пераменаў». А тут інструментальныя рэчы. Я паспрабаваў зайсці ад адваротнага — ці можна ўявіць сабе праўладны джаз? Аказваецца, можна. [Міхаіл] Фінберг гэта нам паспяхова давёў. Сімфанічную музыку — лёгка. А ці можна ўявіць сабе праўладны рэйв? Яны ж нават спробаў такіх не робяць. 

Аляксандр Багданаў: Насамрэч робяць. Але яны жудасныя. Як і ўсе спробы, якія яны робяць у напрамку моладзевай культуры. 

Сяргей Чалы: Я пра тое, што праўладная песня патрабуе тэксту. Яны ж павінны растлумачыць людзям, што ім трэба любіць: «Слухай бацьку! Бацька малайчына!». А тут інструментальная музыка, пад якую чалавек думае нейкія свае думкі. Якія пойдуць яшчэ ў чорт якім кірунку, ты іх не кантралюеш. 

Аляксандр Багданаў: Ёсць вельмі класнае відэа, па-мойму, 2021 года з Палацу спорту. Там пустая пляцоўка, стаіць вялізная сцэна, на ёй грае нейкі дыджэй і стаіць адзін мужычок. 

Сяргей Чалы: Гэта быў, па-мойму, Дзень Незалежнасці. 

Потым я пачаў вывучаць і аказваецца, мала таго, што рэйв з Брытаніі, дык гэта яшчэ і была пратэставая музыка. Больш за тое, як высветлілася, нават спрабавалі забараніць гэтыя рэчы. Быў у 1994 годзе адмысловы закон, якім забараняліся гэтыя мерапрыемствы. Час росквіту рэйву — гэта 1988-1989 гады. Яго нават называлі другім летам кахання. Другое пакаленне хіпі, дзяцей кветак. Дакладна такая ж эйфарыя, зноў музыка яднання ўжо, можа быць, з іншымі нейкімі рэчывамі. Але мы не падтрымліваем гэтую гадасць. І аж да таго, што ў брытанскага істэблішменту была паніка — маральнае разлажэнне. Трэба неяк з гэтым змагацца і забараняць. 

Аляксандр Багданаў: Далёка не трэба хадзіць. 2018 год, Тбілісі, самы вядомы рэйв-пратэст сусветна вядомага тбіліскага тэхнаклубу Bassiani, калі яны выставілі сваю велізарную саўнд-сістэму каля парламенту. Пратэставы рэйв быў некалькі дзён і неверагодная колькасць людзей. Я, на жаль, не памятаю, чаго яны дамагаліся. Але дакладна ведаю, што яны гэтага дамагліся. І пра гэта ёсць фільм, які ў 2019-м нават прывозілі і паказвалі ў кінатэатры «Мір» (у Менску). Вельмі крутое кіно, менавіта пра рэйв-пратэст. 

Сяргей Чалы: І яшчэ, аказваецца, ёсць такі фільм 2016 года «Рэйв у Іране». Там электронная музыка такога кшталту лічыцца сатанінскай, проста забароненай. 

Аляксандр Багданаў: Я лічу, што рэйв-музыка — гэта новы панк. Гэта значыць панк нёс у сабе пратэст не словамі перш за ўсё, а лютасцю і эмоцыямі супраціву. І рэйв-культура — яна такая ж. 

40 дзён чакання

Сяргей Чалы: Ну і панк шмат зрабіў для гэтай музыкі ў тым сэнсе, што ён паказаў — не трэба быць акадэмічна адукаваным музыкам, каб рабіць музыку. Што яна даступная ўсім. 

Давай пяройдзем да 2021 года. Цябе затрымліваюць. Прычым неяк вельмі груба, з наступствамі для здароўя, рэбры зламаныя. 

Аляксандр Багданаў: Так, затрымлівалі досыць груба. Мы праіснавалі на волі пасля нашых выхадаў у 2020 годзе роўна год. І ўвесь гэты час, як і большасць, я хадзіў па дварах, хадзіў штодня ў «Корпус» і казаў: «Ну навошта ім я? Я дробны тыпок, я ім не патрэбны. Калі б патрэбны быў, яны б ужо даўно прыйшлі. Усе ведаюць, дзе я мерапрыемствы іграю, канцэрты, абвяшчаю, дзе мяне знайсці. Прыйшлі б ужо». І праз год яны прыйшлі. 

Затрымлівалі нас з Максімам Крукам у «Корпусе», досыць жорстка, білі, прымушалі запісаць класічныя відосікі. Нас змясцілі на Акрэсціна. Мы там пасядзелі трошкі, потым яшчэ трошкі, потым яшчэ трошкі. Потым я трапіў у шпіталь, таму што пасля трэцяга «яшчэ трошкі» выявілася, што ў мяне ўвесь гэты час зламаныя некалькі рэбраў і ковід. Я прабыў у шпіталі нейкі час, загойваў рэбры і лячыўся ад ковіду. 

Потым я і Максім трапілі ў розныя камеры ў СІЗА №1 на Валадарскага, дзе сядзелі два з паловай месяцы да суда. На судзе нам прысудзілі тры гады хіміі з накіраваннем і выпусцілі з залы суда. Алілуя!

Сяргей Чалы: Што дазволіла хуценька... Я чытаў у тваіх інтэрв'ю, што BYSOL дапамог з эвакуацыяй. Мы не маем магчымасці і права распавядаць усё, але, наколькі я ведаю, там была вельмі цікавая гісторыя з пакутлівым чаканнем у Расеі. Блізу мяжы з Украінай. 

Аляксандр Багданаў: Калі мы выходзілі, ужо разумелі, што хутка паедзем. Нам сказалі: «Хлопцы, дзесьці тыдзень на зборы. Нікому не кажыце, збярыце маленькі заплечнік, вам патэлефануюць, вы павінны сесці на такую маршрутку і выехаць у Расею». 

Гэта было за два дні да 2022 Новага году і майго 35-годдзя. 31 снежня раніцай мы апынаемся пад Смаленскам з заплечнікамі і нам кажуць новыя дэталі: «Хлопцы, перадыслакацыя. Вы павінны любымі спосабамі дабрацца ў горад Арол». Мы едзем у Арол, 31-га здымаем там кватэру. Нам кажуць: «Пачакайце пару дзён, мы вас выведзем ва Украіну і ўсё, вы на волі». І гэтыя некалькі дзён зацягваюцца на, калі я не памыляюся, 40 дзён. 40 дзён у Арле, без сувязі са сваякамі, блізкімі, без уключанай геалакацыі, без выхаду далёка ў горад, максімум у краму. 

Нам кажуць: «Чакаем вакно». Пры гэтым мы ўвесь час глядзім навіны, дзе кажуць, што менавіта там, дзе нас павінны правесці, напружанне, вучэнні не праходзяць. 

Калі мы знялі кватэру на месяц, знайшоўся іншы варыянт, пра які я не магу распавядаць, бо ён яшчэ працуе.

Мы апынуліся ў Грузіі. 

У руках грузінскага ГУБАЗіКа

Сяргей Чалы: І там з табой таксама здарыўся цікавы... Я проста бачыў інтэрв'ю «Зеркалу»... Цябе прынялі за агента. 

Аляксандр Багданаў: Праз месяц, як мы апынуліся ў Грузіі, мы вырашылі, што пара даваць інтэрв'ю, распавядаць усё, выходзіць з падполля, таму што ўсе прасілі гэтыя інтэрв'ю, усе хацелі падрабязнасцяў. Мне патэлефанавалі з «Зеркала». Каб ты разумеў, гэта сярэдзіна сакавіка і напружанне ў Тбілісі неймавернае. Усе сцены спісаныя «Russian, go home!». Пачынаецца кампанія Belarus with Ukraine, таму што пачынаецца дыскрымінацыя беларусаў нароўні з рускімі. 

Мне тэлефануе журналістка «Зеркала», я апранаю навушнікі, жыў я ў цэнтры Тбілісі, іду па вузенькіх вулачках і гучна ў навушнікі распавядаю ўсё. Вельмі доўга, гадзіны паўтары. 

Сяргей Чалы: Уявіце: ідзе чалавек, размаўляе ў навушніках з кімсьці на рускай…

Аляксандр Багданаў: Праз некалькі дзён Вялікдзень, святы для грузіна дзень, ніхто не працуе. Да нас грукаюцца ў дзверы — міліцыя, правяраем пашпарты. Праверылі.

Вяртаюцца праз 10 хвілін: «Пакажыце, калі ласка, яшчэ раз пашпарты». Паказалі яшчэ раз.

Яны заходзяць. Заходзіць чалавек дзесяць. І яны пачынаюць сябе паводзіць як ветлівыя нашы. Ну, гэта значыць як ГУБАЗіК, толькі ветлівыя. На просьбы «пакажыце дакументы», яны адказваюць: «А вы што, не верыце, што мы з міліцыі?».

Яны пераварушваюць усе рэчы, усю шафу. Чакаюць нейкай адмашкі. Чакаюць нейкага званка.

Сяргей Чалы: Але табе патлумачылі наогул, што...

Аляксандр Багданаў: Не, нічога не тлумачаць. Мая дзяўчына Ліза — у слёзы. Мама Лізы, якая ў нас была ў гасцях, — у слёзы: «Растлумачце прычыну». На што яны па-губазікаўскі кажуць: «Там растлумачаць».

Ліза ў жаху. Я з вытарашчанымі вачыма думаю, вядома ж, што мяне цяпер будуць выдаваць. Што яшчэ можа быць? Мне цяпер накінуць мяшок на галаву і павязуць аддаваць Лукашэнку.

І, уласна, мяне садзяць, вязуць у пусты паліцэйскі ўчастак на ўскрайку гораду, падымаюць на пяты паверх. Там офіс такі з адсекамі. І ў адным з адсекаў сядзяць два опера грузінскіх.

Кажуць: «Аляксандр, што вы рабілі такога чысла на такой вуліцы?». Я: «Не памятаю». «Мы вам нагадаем. Вы там хадзілі і размаўлялі з кімсьці па тэлефоне». «Так, я даваў інтэрв'ю». І даводзіцца ім распавядаць усю паднаготную, што я палітвязень, які збег. Я такім-та займаюся. Мы арганізуем тут дабрачыннае мерапрыемства, каб сабраць для ўкраінскіх дзяцей грошай з беларускай дыяспары. Мы там нічога такога.

«А скажыце, ці казалі вы словы па тэлефоне "хатняя хімія" і "хімія са скіраваннем"? Што вы мелі на ўвазе?». Я такі: «Ну, вось хімія — гэта ў нас так калонія-паселішча адкрытага тыпу на жаргоне называецца». «Чым можна пацвердзіць?». Я пачынаю шукаць у іх на камп'ютары ў інтэрнэце, сутаргава потнымі пальчыкамі.

Сяргей Чалы: Там жа былі яшчэ больш вясёлыя рэчы, ты распавядаў акурат менавіта вось пра...

Аляксандр Багданаў: А потым ён пытаецца: «Ці казалі вы такія словы, як "нам трэба было сядзець у Расеі без сувязі і з выключанай геалакацыяй, не выходзячы са здымнай падпольнай кватэры і чакаць, пакуль нас перакінуць праз мяжу"». Я кажу: «Казаў. Там BYSOL, яны могуць усё гэта пацвердзіць. Вось журналістка». «Дзе інтэрв'ю?». «Не выйшла яшчэ». «Давай нумар журналісткі. Зараз будзем чакаць перакладчыка, каб табе перавялі ўвесь пратакол».

Апынулася, што нехта пачуў рускую мову, напалоханыя грузіны. Хтосьці пільны вылез з вакна, зняў мяне, менавіта калі я вось гэтыя фразы казаў. Потым выйшаў, пайшоў за мной, паглядзеў, дзе жыву. І, уласна, здаў.

Сяргей Чалы: Ну, можа быць, гэта і нядрэнна.

Аляксандр Багданаў: Калі я выйшаў упоцемку ў суботу ў Вялікдзень з гэтага паліцэйскага ўчастка, мяне ўжо чакалі мае таварышы і Максім Крук з сабраным заплечнікам, гатовы ехаць у аэрапорт і вылятаць у Турцыю.

Разнастайныя магчымасці

Сяргей Чалы: Я зараз хачу перайсці да тваёй прадзюсарскай дзейнасці. Адкуль наогул гэтая ідэя прадзюсавання ўзялася. Для постсавецкай творчай культуры гэта даволі неарганічная штука. У нас жа людзі такія — мая справа зрабіць, а далей да мяне самі пацягнуцца. Калі казаць пра сур'ёзнае прадзюсаванне, гэта было два чалавекі — Аляксандр Багданаў і Сяргей Будкін. Сяргей займаўся і з'яўляўся прыхільнікам таго, што трэба прасоўваць беларусацэнтрычны кірунак у музыцы. Адпаведна і беларускіх музыкаў. 

Аляксандр Багданаў: Цяпер ён, між іншым, не такі катэгарычны.

Сяргей Чалы: Пра гэта мы зараз пагаворым. Аляксандр быў прыхільнікам касмапалітычнага, міжнароднага, апалітычнага і арыентаванага ў тым ліку на сусветную сцэну. І я падумаў, а ці не рассудзіла вас тады гісторыя і пазіцыі зблізіліся?

Аляксандр Багданаў: Я скажу так, мы з Сяргеем ніколі не канфліктавалі, ніколі не варагавалі. У нас была рознасць меркаванняў. Я памятаю, як Сяргей мне часта пісаў: «Ну калі ж ужо "Касіяпея" напіша песню на беларускай мове? Ну папрасі ты Беньку (Света Бень, стваральніца гурта «Серебряная свадьба» — рэд.), хай яна ўжо натужыцца і напіша песню на беларускай. Што вы ўсё ездзіце ў гэтую Расею з гэтымі рускімі песнямі». А я ведаў пазіцыю музыкаў, што калі народзіцца на беларускай мове, то народзіцца. І не трэба тужыцца, неяк даваць выспятка, вывяргаць з сябе нешта чужароднае. 

Сяргей Чалы: Я да таго, што гэтая гісторыя з рускай мовай не навяла на думку, што не так-та не меў рацыю Сяргей Будкін? 

Аляксандр Багданаў: Не, не навяла. 

Сяргей Чалы: Але, з іншага боку, цяпер, калі вы абодва апынуліся па-за краінай, спрэчка становіцца адносна таго, для каго гэтую музыку рабіць, арыентаваць яе толькі на беларусаў ці імкнуцца…

Аляксандр Багданаў: Я практычна ўпэўнены, што цяпер мы з Сяргеем падзяляем меркаванне, што ў нашай культурнай барацьбе важныя сэнсы, якія нясе артыст, а не форма, не абгортка.

Не абавязкова выходзіць у вышыванцы. Але абавязкова якасна даносіць да адрасата, да як мага большай аўдыторыі беларускія ісціны і беларускі парадак дня. Таму што, як мне здаецца, цяпер любы беларускі артыст, які выступае перад аўдыторыяй, павінен нагадваць пра беларускі парадак дня. 

Сяргей Чалы: Маё пытанне акурат было пра аўдыторыю. Асабліва цяпер яна павінна быць шырэйшай, чым толькі беларусы. І з музыкай інструментальнай, мне здаецца, гэта рабіць яшчэ больш проста і арганічна. Складаней менавіта тым, хто былі арыентаваныя на тэксты. Не, я памыляюся?

Аляксандр Багданаў: Я думаю, што складаней за ўсё тым, хто быў арыентаваны на тэксты і аўдыторыю дыяспары. Таму што, апынуўшыся ў новых рэаліях, у Еўропе, робячы прадукт толькі для дыяспараў, доўга не пражывеш. І гэта, як мне здаецца, стагнацыя.

Я бачу развіццё беларускай музыкі ў выхадзе з беларускага гета, ва ўдзеле ў як мага большай колькасці калабарацый, міжнародных фестываляў, міжнародных праграм. І ўсё гэтаму спрыяе. Я заклікаю ўсіх музыкаў пачаць перабудоўвацца са старой мадэлі «я паграю ў клубах, у мяне ёсць вось там 30 чалавек аўдыторыі, вось там — 50, а ў Варшаве я магу сабраць 150». Гэтая тэма састарэлая, як у Менску было. 

Інстытут падтрымкі незалежнай культуры ў Еўропе вельмі развіты. І калі капнуць, то можна знайсці сабе велізарную колькасць магчымасцяў — рэзідэнцый, калабарацый, ментарства, грантавых праграм, якія падтрымліваюць артыстаў, у прыватнасці саўнд-артыстаў. 

Мы цяпер акурат займаемся праектам, які збірае ўсе гэтыя магчымасці для беларускіх музыкаў, маніторым штодня велізарную колькасць рэсурсаў, на якіх размешчаныя гэтыя магчымасці, падбіраем тыя, якія даступныя беларускім артыстам, і апавяшчаем музычную супольнасць пра іх. І спадзяюся, што паволі артысты пачнуць унікаць, падавацца, вучыцца і рухацца ў гэтым кірунку.

Візітная картка перадвыбарчай гісторыі

Сяргей Чалы: У перадачы, дзе ў нас госцем быў музычны крытык Аляксандр Чарнуха, у нас быў інтэрактыўны конкурс, дзе мы прасілі яго высветліць, гэта музыка пратэставая або праўладная. І там было пытанне з зорачкай пра кампазіцыю «Саня застанецца з намі» гурта Rockerjoker. 

Афіцыйная версія ад самых музыкаў: яны не мелі на ўвазе ніякай палітыкі, Саша там — зусім не той Саша. Гэта на самай справе Аляксандр Багданаў, які прадзюсар, які іх не кінуў, ён застанецца з імі і ўсё будзе ок. Гэта загадзя задумвалася як «пакінем на інтэрпрэтацыю»? 

Атрымалася ж як? Вашу кампазіцыю ўзялі і выкарыстоўвалі падчас кампаніі (выбарчай), выконвалі ўсе каму не лянота. І яна ператварылася ледзь не ў візітную картку гэтай перадвыбарчай гісторыі. 

Аляксандр Багданаў: Я ведаю гэтую гісторыю знутры. На той момант, калі была напісана гэтая песня, я збіраўся пераязджаць у Маскву. Таму што мне там прапанавалі кіраваць лэйблам і заняцца рэгулярным прывозам беларускіх артыстаў у адзін з маскоўскіх клубаў. Я збіраўся адваліць і кінуць усіх сваіх беларускіх музыкаў у Беларусі і цягаць іх перыядычна ў Маскву. Яны запісалі гэтую песню. Але, вядома ж, тады другі падтэкст меўся на ўвазе таксама. Але калі пісаўся, гэта быў постіранічны падтэкст. 

Гурт тады знаходзіўся ў бядотным становішчы. Як і заўсёды, як і большасць беларускіх андэграўндных нішавых музыкаў. Да іх звярнуліся знаёмыя Максіма Сірага, калі я не памыляюся, які быў рэжысёрам і музыкам Rockerjoker. Яго тэлевізійныя сябры з АНТ. Прапанавалі круглую суму за перадачу эксклюзіўных правоў на музыку і тэкст. Сума была добрая. 

Потым запрасілі гурт на АНТ і папрасілі праспяваць. І гэта быў апошні раз, калі яны яе выконвалі жыўцом. Потым падпісалі дамову, атрымалі грошы і далей ужо гэтая песня была не іх. 

Ні ў музыкаў, ні ў мяне не было думкі, што яе будуць выкарыстоўваць так: ездзіць з мегафонамі і рабіць відосы пад гэтую песню, дзе нарэзаны Лукашэнка. 

І яны, і я, вядома ж, былі ў жаху ад гэтага. Але нічога наогул зрабіць было нельга. 

Жыццё пасля смерці

Сяргей Чалы: Не магу не задаць пытанне пра гісторыю з «Корпусам». Для мяне перыяд паміж дзвюма Плошчамі — гэта перыяд сыходу людзей пасля першай паразы ў непалітычную, творчую такую гісторыю. Перыяд сыходу і вяртання. Калі б не гэта дзесяцігоддзе, калі ўсім здавалася, што ўсе гэтыя людзі ніколі палітыкай не зацікавяцца, яны займаюцца сваёй справай, культурнымі праектамі, тэатрам, кіно, музыкай... І ўсё гэта не дзякуючы, і нават не насуперак, а проста без дзяржавы, усё гэта ў тым ліку, па маім перакананні, падрыхтавала рэвалюцыю 2020-га. 

Значэнне такіх культурных прастор як «Корпус» немагчыма пераацаніць. Ён для мяне быў нават больш утульны, чым Кастрычніцкая. Што з гэтым праектам стала, што з ім цяпер, што з людзьмі? Ці ёсць у яго шанц на другое жыццё?

Аляксандр Багданаў: Шанцу на другое жыццё менавіта прасторы, думаю, няма. Хоць часам я мару, што мы на першым жа цягніку, калі нас рэабілітуюць, імчымся ў Менск і нам новая ўлада аддае гэтую прастору. Мы робім там зноў «Корпус». Вядома, ёсць такія мары. Магчыма, яны калі-небудзь здзейсняцца. 

На дадзены момант гэта прастора працуе. Там памянялася ўжо некалькі гаспадароў, некалькі назваў. Але, наколькі я ведаю, па-першае, яна стала вельмі стэрыльнай. Арандатары, якія ўвайшлі туды пасля нас, кінулі шмат грошай і не стала шарму «Корпуса», усёй атмасферы, парэпанасці, утульнасці. Але галоўнае, не стала каманды, якая можа кіраваць такой махінай. Таму што першыя гаспадары хутка вельмі збанкрутавалі. Потым прыйшлі іншыя, паспрабавалі і чэзнуць, бо яны не выцягваюць. 

Гэта велізарная прастора, гэта велізарная арэнда. Каб ты разумеў, у нас там, умоўна, на трэці год быў такі рэжым, што праводзілася 7-8 мерапрыемстваў на тыдзень. Гэта значыць кожны дзень было мерапрыемства, а то і два. І мы не зараблялі нічога. Гэта значыць, маючы мерапрыемствы штодня, жывучы практычна там, без выходных фігачылі на арэнду і камуналку. І пры такой вядомасці і аб'ёме мерапрыемстваў, сваім бары і кухні, карпаратывах, мы так і не вывелі… 

Сяргей Чалы: Таму што такія рэчы трэба аддаваць за сімвалічную арэнду. 

Аляксандр Багданаў: Калі я не памыляюся, з камуналкай за арэнду ў зімовыя месяцы сыходзіла каля пяці тысяч еўра. І цяпер там нічога не праводзіцца. Таму што няма арганізатараў кваліфікаваных, няма на месцы кваліфікаванай каманды, якая можа гэта цягнуць. 

І няма чым запаўняць. Галоўнае, што няма чым запаўняць. Таму што першыя пасля нас спрабавалі яшчэ рабіць нейкія мерапрыемствы. І гэта быў, не хачу казаць дрэнна, лубачны шырспажыў. 

Там, да прыкладу, праходзіла выстава флуарэсцэнтнага боды-арта, якую я, як арт-дырэктар, туды б ніколі не пусціў. Ці вельмі доўгая выстава акварэльных пейзажаў, што ў «Корпусе» вельмі дзіўна і чужародна. Або дэгустацыя віна. Усё вельмі дзіўна і неарганічна. І, мабыць, гэта ўсё, што цяпер можна зрабіць легальна ў цэнтры гораду. 

Сяргей Чалы: Часам мне здаецца, што «Корпус» — гэта ледзь не лепшае, што зрабіў для краіны «Гарызонт». 

Аляксандр Багданаў: Але не дзякуй яму. Таму што шэсць гадоў палак у колы, бітваў, узгадненняў кожнага мерапрыемства з дырэкцыяй заводу «Гарызонт». Мы атрымлівалі ад дырэктара арэнднага аддзелу подпіс, узгаднялі, якія фільмы будуць у нас па серадах у «Корпусе» паказвацца, якая тэма лекцыі ў панядзелак будзе, якія майстар-класы будуць для дзяцей, хто іх вядзе, якая тэматыка. Гэта ўсё распісвалася. І яны маглі прыйсці і праверыць.

Не прапусціце іншыя інтэрв'ю з гасцямі «Ночы з Чалым»:

Першае інтэрв'ю пасля вызвалення і ад'езду. Мэрыем Герасіменка ў гасцях у Чалага

«Шаноўны глядач, мы таксама людзі». Андрэй Новік у гасцях у Чалага

«Пачыналі пісаць як фантастыку, зрабілі нешта практычна дакументальнае». Стваральнікі серыялу «Працэсы» ў гасцях у Чалага

«Цудоўнае абаянне брыдоты». Пукст у гасцях у Чалага